Serialowy hit z Hiszpanii – „Dom z papieru” („La casa de papel”)

Do tego, że Hiszpanie potrafią kręcić dobre seriale, nie trzeba mnie przekonywać. Na moim blogu znajdziecie kilka recenzji produkcji z tego kraju, które zresztą są jednymi z najpopularniejszych postów. Ale do Domu z papieru, który został już okrzyknięty serialowym fenomenem, jakoś długo nie mogłam się zabrać. Ale w końcu zmobilizowałam się i obejrzałam.

Pomysł na fabułę serialu jest prosty. Profesor opracował idealny plan napadu na hiszpańską mennicę. Zgromadził ekipę ludzi gotowych na wszystko, zadbał o to, by byli anonimowi (zamiast imion używają nazw miast), zamknął ich w willi na odludziu na długie miesiące i rozpoczął… naukę. Profesor nie lubi bowiem niespodzianek i zaplanował wszystko w najdrobniejszych szczegółach. Ale idealne plany mają to do siebie, że łatwo się sypią. Zwłaszcza gdy w jednym miejscu zgromadzi się grupa tak silnych i wybuchowych osobowości jak nasi bohaterowie. A Tokio, dziewczyna, która jest narratorką w serialu, nie znosi nudy i uwielbia jak coś się dzieje, stale zapowiada, że już za chwilę idealny plan się posypie.

Do hiszpańskiej mennicy złodzieje wkraczają w krwistoczerwonych kombinezonach i maskach Salvadora Dali. A Profesor rozpoczyna negocjacje z policją, a konkretnie Raquel Murillo.

Myślę, że pisząc o tym serialu warto podzielić go na dwie części – dwa pierwsze sezony, które w istocie są jednym i za które odpowiadała hiszpańska stacja Antena 3 oraz dwa kolejne, wyprodukowane po przejęciu produkcji przez Netflix. Dwa pierwsze sezony Domu z papieru to zamknięta historia jednego napadu. Na pozór historia nie jest jakoś specjalnie oryginalna, bo cóż może być oryginalnego w historii idealnego skoku życia? Twórcy zdają sobie z tego sprawę i obracają przyzwyczajenia widza na swoją korzyść, grając z pewnymi schematami. Na przykład Profesor. Przywykliśmy do geniuszy zła w stylu Moriarty’ego z Sherlocka, a hiszpański serial serwuje nam geniusza, który zaplanował napad, ale jest sympatyczny, nieśmiały, a na dokładkę jest jeszcze idealistą. W tym świecie syndrom sztokholmski ma prawo być prawdziwą miłością, a naczelny psychopata okazać się bohaterem. I tak dalej. Myślę, że ta gra ze schematami mogła być jednym z powodów sukcesu tej produkcji.

Na pewno zaważyli na nim także bohaterowie. Cała galeria barwnych postaci, z których widz może wybrać sobie ulubieńca. Są oni różni, wyraziści, a wprowadzone retrospekcje i to, czego dowiadujemy się o ich przeszłości w trakcie trwania serialu, pozwala na pogłębienie charakterystyki psychologicznej. Aktorzy są dla mnie w większości nieznani i sądzę, że dla przeciętnego polskiego widza także, ale odwalili kawał dobrej roboty.

Pierwsze dwa sezony to emocjonująca i trzymająca w napięciu historia, w której cały czas coś się działo, Profesor pogrywał sobie z policją, zamknięci w środku rabusie stale mieli pod górkę i mimo nawarstwiających się problemów, jakoś sobie radzili. Po prostu oglądało się świetnie. Warto też zwrócić uwagę, że choć był to serial o rabusiach, to Profesor wykombinował sobie, że dobrze by było, gdyby wsparła ich także opinia publiczna, bo, po pierwsze, przecież właściwie nie kradną pieniędzy, tylko drukują (nie da się ukraść czegoś, co nie istnieje), a po drugie, nawet jeśli okradają to bogatych, a dają biednym (czyli sobie). I sympatia twórców Domu z papieru (i widza) ewidentnie jest po stronie rabusiów. Jest w napadzie element sprzeciwu wobec systemu. Buduje się więc pewna ideologia, ubrana w krwistoczerwony kombinezon, która ma twarz Salvadora Dali i własny hymn – piosenkę Bella ciao, pieśń włoskich partyzantów antyfaszystowskich, którą po seansie trudno wyrzucić z głowy.

Jak już pisałam, dwa pierwsze sezony Domu z papieru to zamknięta historia, ale ponieważ serial okazał się hitem, zdecydowano się na kontynuację, ze zdecydowanie większym budżetem. Czy kręcenie kolejnych sezonów było potrzebne? Moim zdaniem nie, a co gorsza, notują one spory spadek jakości. Już sama motywacja do kolejnego napadu wydaje się mocno naciągana, a potem absurdy zaczynają się piętrzyć. Nie twierdzę, że w pierwszych dwóch sezonach nie było głupotek logicznych, ale co innego głupotki, na które można przymknąć oko, a co innego utopienie fabuły w oparach absurdu. Niektóre sceny (jak ucieczka pewnego niezniszczalnego ochroniarza czy skomplikowana operacja chirurgiczna przeprowadzona przez kompletnego żółtodzioba) oglądałam zdumiona, że ktoś w ogóle coś takiego wymyślił.

Kolejnym problemem jest wtórność. Elementy, które pojawiły się w fabule pierwszych sezonów powracają, czasem nawet wielokrotnie, a do tego są nadmiernie rozbudowane. Tak jakby twórcy trochę zachłysnęli się tym, że mają do dyspozycji o wiele większy budżet. Widać to w sposobie realizacji – szerszych planach, ujęciach z rajskich wysp i tak dalej. To, co w pierwszym sezonie wykonywał jeden Rio, teraz realizuje cała grupa informatyków z Pakistanu. Opuszczony hiszpański dom zamienia się w piękną gotycką katedrę. Piosenek także jest więcej – pojawia się Ti amo, Guantanamera czy hiszpańska wersja Barki, ale żadna nie ma takiej siły rażenia jak Bella ciao. Więcej nie zawsze znaczy lepiej.

Twórcy nie potrafią pożegnać się z bohaterami, którzy powinni z różnych przyczyn zniknąć po pierwszym sezonie i kurczowo się ich trzymają. Najbardziej widać to na przykładzie Pedro Alonso, ulubieńca sporej części publiczności, który swoją rolę odegrał znakomicie, ale w czwartym sezonie naprawdę nie powinno go już być. Podobnie jak Arturo Romána, którego pojawienie się wynika też tylko i wyłącznie z tego, że twórcy nie potrafią odpuścić sobie bohaterów z pierwszego sezonu.

Aktorzy nadal grają dobrze, a absolutną gwiazdą trzeciego i czwartego sezonu jest Najwa Nimri jako Alicia Sierra. Wnosi ona powiew świeżości do serialu i kradnie każdą scenę dla siebie. Nowi bohaterowie z gangu Profesora: Bogota, Marsylia czy Palermo, dopiero w czwartym sezonie dostają trochę więcej czasu dla siebie i nie marnują tej szansy. Na minus wyróżnia się tylko bezbarwna Sztokholm i Denver, którego charakter nie wiadomo dlaczego został zmieniony. W pierwszych sezonach to nie był intelektualny orzeł, ale sympatyczny chłopak z charakterystycznym śmiechem. A teraz to naburmuszony i buzujący agresją mężczyzna.

Trzeba jednak oddać, że akcja nadal trzyma dość dobre tempo, choć zdarzają się odcinki, które nie są zbyt zajmujące. Pierwsze dwa sezony obejrzałam szybko, kolejne dwa zajęły mi dwa razy tyle czasu. Czwarty bardzo wolno się rozkręca, ale dwa ostatnie odcinki obejrzałam z zaciekawieniem, myśląc: nie można tak było od razu? I niespodzianka, Netflix wcale nie ma zamiaru kończyć jeszcze Domu z papieru i dalej będzie odcinał kupony od jego popularności.

Dom z papieru to wciągający i trzymający w napięciu serial, który mimo bazowania na kliszach, ma w zanadrzu kilka fajnych twistów. Choć na moje oko dwa pierwsze sezony są zdecydowanie lepsze niż kręcona na siłę kontynuacja będąca efektem międzynarodowej popularności. Dom z papieru padł trochę ofiarą własnego sukcesu. Ale jeżeli otworzy to furtkę dla innych hiszpańskich seriali, to ja jestem zdecydowanie na tak.