Mrok w szarym człowieku – „Upadek” („The Fall”)

„Upadek” to rozpisana na trzy sezony historia jednego śledztwa. W Belfaście, w Irlandii Północnej, dochodzi do morderstw młodych, atrakcyjnych i robiących kariery kobiet. Przysłana z Londynu nadinspektor Stella Gibson (Gillian Anderson) ma skontrolować prawidłowość prowadzonych przez policję działań. Stella szybko dochodzi do wniosku, że śledztwa w sprawie morderstw należy połączyć, gdyż stoi za nimi seryjny morderca.

Okazuje się nim Paul Spector (Jamie Dornan), przykładny mąż i ojciec, pracujący jako terapeuta. Między nim a Stellą szybko zaczyna się psychologiczna gra.

         Wydaje się wam, że wcześniejszy akapit zawierał spoiler? Nie w tym przypadku. „Upadek” jest jednym z seriali kryminalnych, które nie mają na celu dochodzenie do tego, kto zabił. Rozwiązanie zagadki twórcy odkrywają na samym początku. I choć nie jest to już szokujące, podobne pomysły wykorzystywano, to „Upadek” idzie jeszcze dalej. W tym serialu spędzamy równie wielu czasu z mordercą, co próbującym go złapać policjantem. Czy też w tym konkretnym przypadku – policjantką.

         Obserwując codzienne życie Paula Spectora, jego zabawy z dziećmi, relacje z żoną, pracę, która rzeczywiście pomaga ludziom w trudnym stanie psychicznym, musimy zadać sobie pytanie – co do licha jest nie tak z tym człowiekiem? Dlaczego zabija?

         „Upadek” stara się unikać łatwych odpowiedzi i w tym, moim zdaniem, tkwi wielka siła tego serialu. Seryjni mordercy są zazwyczaj pokazywani jako wyalienowani, niedostosowani społecznie i pełni kompleksów osobnicy. Jest w tym coś kojącego dla widza, gdyż nie może się z nimi utożsamiać.

Spector jest inny. Obsadzenie w roli zabójcy Jamie’ego Dornana, bożyszcza wielu kobiet, jasno pokazuje, że twórcy serialu nie chcieli iść utartą drogą. Mamy bowiem atrakcyjnego, wysportowanego mężczyznę, któremu w życiu wszystko się udało. Jakiego smaku nabiera to w zestawieniu z pozostającym w rozsypce życiem nadinspektor Gibson! Gdyby porównać dwójkę bohaterów, to policjantka wyszłaby na nieprzystosowaną, a nie morderca.

         I choć tak dużo czasu spędzamy z mordercą, wciąż niewiele o nim wiemy. Spector jest małomówny, możemy się tylko domyślać, co siedzi w jego głowie i dlaczego postępuje tak, a nie inaczej. Dla mnie sporym zaskoczeniem był fakt, że Jamie Dornan potrafi grać. A że potrafi – po obejrzeniu „Upadku” nie mam co do tego najmniejszych wątpliwości. Jest wiele scen z jego udziałem, które pozostają w pamięci. Naprawdę mocnych. I nie chodzi mi nawet o finał, gdy pokazuje swoją prawdziwą naturę, ale choćby o scenę, gdy zaczyna dublować rozmówcę. Robi się wtedy naprawdę niepokojąco.

Osobiście cenię go za to, że przyjął rolę, która wyswobadza go z szufladki „ładny chłopiec”. Spector mimo swego niezaprzeczalnego uroku jest też trochę obleśny.

         Znakomitą kreację stworzyła Gillian Anderson. Silna, niezależna kobieta, której nie może zrozumieć żaden mężczyzna. Stella wciąż jest wpychana w ramy stereotypów, z którymi nie chce mieć nic wspólnego, a jej zachowania interpretowane są opacznie. Zresztą scenarzyści świadomie grają z przyzwyczajeniami widza, o czym najdobitniej świadczy finał drugiego sezonu. Podświadomie dopasowujemy postać Stelli do znanych nam klisz i … klapa. Gillian Anderson w tym serialu to prawdziwa ikona feminizmu. Jest kobietą i nie zamierza nikogo przepraszać za to, że nią jest, a męskie wyobrażenia na jej temat niewiele ją obchodzą.

         Przyjemnym dodatkiem jest obecność Colina Morgana. Aktor zmężniał po Merlinie i patrzy się na jego grę (i jego samego, rzecz jasna) z wielką przyjemnością. Oj, będą z niego ludzie.

         Osadzenie akcji serialu w Belfaście nie jest aż tak ważne, gdyż historia poszukiwań Dusiciela z Belfastu mogłaby zdarzyć się wszędzie. Tym niemniej dostaliśmy teren, w którym działania policji nie są przyjmowane z aprobatą, a w wielu dzielnicach interwencje są możliwe tylko po ściągnięciu posiłków. Mamy tutaj prozę działania stróżów prawa, naciski z góry i ze strony mediów, niechęć do biurokracji i opór ze strony zwykłych obywateli.

         „Upadek” podejmuje grę z popkulturowymi wyobrażeniami na temat mordercy, stróżów prawa i kobiet. Stawia pytania, lecz daleki jest od udzielania odpowiedzi. Niepokojące jest to, że mrok tkwi w szarym, niepozornym człowieku. Czyli w każdym z nas.