Czy „Wiedźmin” jest słowiański? A ile jest w nim innych mitologii? – analiza wiedźmińskich opowiadań

 

Podczas ponownego czytania wiedźmińskich opowiadań ze zbiorów Ostatnie życzenie i Miecz przeznaczenia zwróciłam uwagę na inspiracje mitologiami z różnych stron świata. Odpowiedź na pytanie: „Czy Wiedźmin jest słowiański?” jest zarazem łatwa i trudna. No bo tak, jest słowiański, pojawia się tu całkiem sporo potworów rodem z rodzimego folkloru, a Strzyga jest zainspirowana polską baśnią ludową. I nie, bo znajduje się tu wiele elementów, które Sapkowski zapożyczył z innych stron świata. Wszystko to tworzy mozaikową mitologię, która nie traktuje słowiańskości jako swojego wyznacznika, choć ten element jest w niej jak najbardziej obecny. Ale na równych prawach z dżinami, nereidami czy goblinami. Do tego Sapkowski chętnie dorzuca wymyślone potwory, a czasem nakłada różne inspiracje na siebie. Jest to zatem proza mocno postmodernistyczna, grająca z czytelnikiem i konwencją.

I tu jeszcze mała uwaga: ten tekst dotyczy tylko słowiańskości w aspekcie nawiązań do mitologii. A przecież Sapkowski czerpie z rodzimych tradycji literackich i kulturowych także w innym zakresie. Wyraźne są inspiracje twórczością Henryka Sienkiewicza, a Duny zawsze będzie mi się kojarzył z Baśnią o stalowym jeżu Brzechwy. Poza tym ta proza wiele mówi o nas samych, naszej mentalności i patrzeniu na pewne sprawy.

Ale wracajmy do mitologii. Mają one to do siebie, że czasem trudno ustalić, co konkretnie do jakiej należy. Wierzenia mieszały się ze sobą, wiele motywów jest uniwersalnych dla mitologii z różnych stron świata. Weźmy taki przykład – Baal-Zebuth wspomniany w opowiadaniu Okruch lodu. Belzebub należy do tradycji judeo-chrześcijanskiej, ale zastosowany przez Sapkowskiego zapis każe nam spoglądać w stronę mitologii ugaryckiej i czczonego tam boga Baala. Zresztą jak najbardziej słusznie, gdyż Belzebub wywodzi się właśnie od tego boga, znanego także pod imieniem Baal-Zebul. Czczono go również w starożytnym Egipcie, a jego kult przeniknął do Grecji. Ale wciąż nie jest to dokładnie taki zapis jak w wiedźmińskim opowiadaniu, tak że Sapkowski nie pomaga w tropieniu mitologicznych inspiracji, dorzucając do mieszaniny swoje trzy grosze i poczucie humoru.

Dlatego ten podział jest kwestią interpretacji. Nawiązania mitologiczne dzielę na duże W i małe w. W to wątki obudowane wokół inspiracji mitologicznych, które mają duże znaczenie dla fabuły i bohaterów, jak na przykład strzyga. w to z kolei wspomnienia nie mające wielkiego znaczenia dla biegu akcji. Najczęściej potwory, których wymienia się tu całkiem sporo, albo wtrącenie typu O królewnie Vandzie, która utopiła się w rzece Duppie, bo nikt jej nie chciał (Okruch lodu).

Inspiracje mitologiczne w wiedźmińskich opowiadaniach:

Mitologia słowiańska:

W: 3

w: 48

Mitologia arabska:

W: 1

w: 2

Mitologia celtycka:

W: -

w: 6

Mitologia perska:

W: -

w: 4

Mitologia germańska:

W: -

w: 9

Mitologia grecka:

W: 1

w: 10

Mitologia egipska:

W: -

w: 1

Mitologia hebrajska:

W: -

w: 3

Wpis w ramach wyzwania Sylwki z bloga Unserious.pl - Polska fantastyka fajna jest. 


Autor: Andrzej Sapkowski

Tytuł: Ostatnie życzenie

Wydawnictwo: SuperNowa

Liczba stron: 331

Data wydania:  2014

 

Autor: Andrzej Sapkowski

Tytuł: Miecz przeznaczenia 

Wydawnictwo: SuperNowa

Liczba stron: 399

Data wydania:  2014

Komentarze

  1. Agnieszka Kaniuk13 kwietnia 2022 07:23

    Bardzo ciekawa analiza tematu.

    OdpowiedzUsuń
  2. Femina domi18 kwietnia 2022 15:11

    Aż wstyd przyznać, że jeszcze nie czytałam, ani nawet nie oglądałam Wiedźmina

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zarzyczka19 kwietnia 2022 22:10

      W książkach czeka cię dużo dobrego, a co do serialu to nic nie straciłaś :)

      Usuń
  3. iCate2 maja 2022 11:05

    Wzięłam się w końcu za Wiedźmina, zaczęłam w teorii od początku i przesłuchałam Ostatnie Życzenie - ta wersja SuperNowej, super produkcja. Przyznaję szczerze - nie dość, że samo audio okropnie działało mi na nerwy, bo do słuchania książki nie potrzebuję rżenia koni, słuchania tętentu kopyt, muzyki, czy rozmów w karczmie, a sama książka także mi się nie podobała i nie zliczę momentów, kiedy miałam ochotę rzucić telefonem o ścianę. Jeszcze się nie poddaję, zwalam to na kwestię, że widziałam serial i jednak wiele rzeczy jest podobnych i już dla mnie znanych i zobaczę, jak to wyjdzie, ale świetlanej przyszłości to ja nam nie wróżę ^

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zarzyczka2 maja 2022 21:53

      To mnie zaskoczyłaś. Ja co prawda słuchowiska nie znam, bo nie mogę się przy nich skupić, ale wiele osób pisało bardzo pochlebne opinie. Ale wiadomo, że jak się nie podoba też treść, to nie ma sensu się zmuszać. I telefon ocaleje ;)

      Usuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Tylko metal ocali świat – Grady Hendrix „Sprzedaliśmy dusze” („We Sold Our Souls ”)

Obraz
Kris Pulaski ma czterdzieści siedem lat i poczucie, że jej życie już się skończyło. Nędzną pracę udało jej się zdobyć tylko dzięki znajomościom brata. A przecież miało być zupełnie inaczej. Kiedyś Kris grała w metalowym zespole Dürt Würk, który stał u progu wielkiej kariery. I to właśnie w noc podpisywania kontraktu mającego wynieść ich na szczyt, wszystko się posypało. Kris niewiele pamięta z tamtych wydarzeń. Pogodziła się z losem, chodzi na terapię i łyka tabletki. Jednak gdy pewnego dnia zauważa plakaty reklamujące trasę koncertową jedynego członka Dürt Würk, który zrobił oszałamiającą karierę, Terry’ego Hunta, budzi się w niej gniew. Porzuca dotychczasowe życie, by odwiedzić pozostałych członków zespołu i dowiedzieć się, co tak naprawdę wydarzyło się przed laty. Sprzedaliśmy dusze Grady’ego Hendrixa to książka, która łączy w sobie elementy grozy z powieścią społeczno-psychologiczną. Autor stara się sportretować stan amerykańskiego społeczeństwa. Postawiona przez niego diagnoza ...
Czytaj więcej

Tylko marzyciele mogą uratować światy – Laini Taylor „Muza Koszmarów”

Obraz
  Życie Lazlo i Sarai nigdy już nie będzie takie samo. Oboje muszą odkryć siebie na nowo, poznać swoje dary i możliwości oraz dokonać trudnych wyborów. Lazlo znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Będzie musiał zdecydować, co jest dla niego ważniejsze – życie ukochanej czy mieszkańców Szlochu? Oprócz wątków związanych ze Szlochem autorka wprowadza nową historię, opowiadającą o losach dwóch sióstr Kory i Novy, dorastających na peryferiach świata. Ich trudne życie wypełnione jest marzeniem o tym, że kiedyś, podobnie jak ich matka, zostaną wybrane do służby bojowej imperium. Marzenie o niezwykłej mocy, dzięki której można zasłużyć na ten zaszczyt, spełnia się, lecz nie w ten sposób, jakiego siostry oczekiwały. Muza Koszmarów Laini Taylor to drugi, po Marzycielu , tom dylogii Strange The Dreamer . I właściwie modelowy przykład, jak powinno się kontynuować fabułę. Pierwszy tom był wprowadzeniem do świata, pozwalał poznać bohaterów, drugi daje szerszą perspektywę i wypełnia luki w całe...
Czytaj więcej

Królowa zrodzona z rycerskich marzeń – Feliks W. Kres „Pani Dobrego Znaku” (recenzja)

Obraz
  Puszcza Bukowa to największa knieja Szereru i źródło gigantycznego bogactwa właścicieli wywodzących się ze starożytnego książęcego rodu K.B.I.. Po śmierci bezdzietnego księcia wybucha skandal, ponieważ okazuje się, że dziedziczką fortuny ma być niewolnica Ezena, którą kaprys pana podniósł do godności małżonki. Na domiar złego nie należy ona do gigantycznie drogich Pereł, lecz była wcześniej praczką. No i jest półkrwi Armektanką. Czegoś takiego Dartan z pewnością nie zniesie, a inne gałęzie rodu K.B.I. już szykują pozwy procesowe. Ezena, była niewolnica, nie ma szans na zwycięstwo w sądzie. Jej cel jest jednak zupełnie inny i odmieni oblicze Szereru. W umyśle – ludzkim, bo już nie kocim – tkwiła jakaś potrzeba cudowności. Gotah wiele razy się zastanawiał, dlaczego człowiek nie jest w stanie przyjąć świata takiego, jakim był: rządzącego się swoimi własnymi prawami, dość przecież cudownego, nawet bez latających kamieni i innych dziwów ( Pani Dobrego Znaku. Wieczne Cesarstwo , s. 5...
Czytaj więcej

Z bezmiaru eonów wypełzają – „Koszmary” H. P. Lovecraft, Hazel Heald

Obraz
Koszmary to zbiór pięciu opowiadań H. P. Lovecrafta napisanych we współpracy z Hazel Heald. Cień z Providence zajmował się nie tylko pisaniem własnych tekstów, ale i poprawianiem dzieł innych. Jedną z jego klientek w 1932 roku została Hazel Heald, a opowiadania zawarte w tym tomie są efektem ich współpracy. Tyle że H. P. Lovecraft tak przerobił teksty (a kto wie, może i napisał niemal w całości), iż nie wygląda na to, aby Heald miała na nie większy wpływ. O ile w opisywanym na blogu Kopcu (recenzję znajdziecie TUTAJ ) przynajmniej w jednym przypadku zastanawiałam się nad wpływem Zealii Bishop, tutaj gdybym nie wiedziała, że opowiadania powstały we współpracy z inną osobą, nie przyszłoby mi to do głowy. Zbiór zawiera pięć tekstów – Człowiek z kamienia , Koszmar w muzeum , Skrzydlata śmierć , Z bezmiaru eonów i Koszmar na cmentarzu . Są to opowiadania korzystające z typowych dla Lovecrafta środków wyrazu i chwytów fabularnych. Czyta się świetnie, mają ten typowy dla niego nastrój n...
Czytaj więcej

Los jest nieubłagany – Bernard Cornwell „Excalibur”

Obraz
Nadeszło lato krwi i zemsty. Zdrada Lancelota i Ginewry boleśnie dotknęła Artura, który bezwzględnie stłumił rebelię fałszywego przyjaciela i uwięził niewierną żonę. Nie ma jednak czasu na rozpamiętywanie przeszłości, gdyż saksońscy wodzowie postanowili zakopać topór wojenny i wspólnie zaatakować Brytów. Dawni sojusznicy Artura, obecnie wyznający chrześcijaństwo, nie chcą udzielić pomocy poganom. Tymczasem Merlin i Nimue realizują własny plan. Zgromadzili wszystkie Skarby Brytanii i zamierzają przeprowadzić rytuał przywołania bogów, nie oglądając się na koszty. Stopniowo zaczyna się uwidaczniać rozdźwięk między nimi. Nimue coraz bardziej pogrąża się w szaleństwie i żadna cena nie wydaje się jej zbyt wysoka do zapłacenia. Excalibur to trzecia i ostatnia część Trylogii arturiańskiej Bernarda Cornwella, utrzymana w stylu, jaki znamy z poprzednich tomów. Narratorem jest zbliżający się do kresu życia mnich Derfel, który kiedyś był rycerzem walczącym u boku Artura . Pozwoliło to...
Czytaj więcej