John Le Carré „Nocny recepcjonista”

Styczeń 1991 r., ekskluzywny hotel „Meister Palace” w Zurychu. Jonathan Pine, Anglik, kierownik nocnej zmiany, przygotowuje się na przyjęcie grupy bogatych gości na czele z Richardem Onslowem Roperem. Oficjalnie to szanowany przedsiębiorca, właściciel firmy Ironbrand zarejestrowanej na Bahamach. Nieoficjalnie, handlarz bronią i narkotykami. Pine słyszał o nim już wcześniej. Kobieta, którą kochał, nazywała Ropera „najgorszym człowiekiem na świecie”. Jonathan postanawia pomóc brytyjskiemu wywiadowi we wsadzeniu nieuchwytnego Ropera za kratki.

         Tak zaczyna się akcja „Nocnego recepcjonisty” Johna Le Carré’a. Autor sam pracował w brytyjskim wywiadzie i choć skrzętnie strzeże szczegółów tego epizodu w swoim życiu, to jednak jest tajemnicą poliszynela, że w jego powieściach roi się od wątków autobiograficznych.

         Akcję „Nocnego recepcjonisty” napędza rozgrywka między dwójką głównych bohaterów – Pine’m i Roperem. Na początku niewiele o nich wiadomo, ale w miarę rozwoju akcji staje się jasne, że proste etykietki „ten dobry” i „ten zły” można wyrzucić do kosza. Pine to nie jest poczciwy i niewinny człowiek, który dla dobra społeczeństwa postanowił szpiegować najgorszego człowieka na świcie. On sam nie jest do końca pewny, dlaczego tak postępuje. Ja obstawiam, że chodzi mu o odkupienie za śmierć Sophie. Czuje się winny, a że tego uczucia nikt z nas nie lubi, przerzuca je na Ropera. Pine nie jest agentem idealnym. Za nic ma rozkazy, a gdy traci nad sobą kontrolę, współpracownicy ponoszą poważne uszczerbki na zdrowiu.

         No i jest on – Roper, bogaty biznesmen prowadzący luksusowe życie. Uprzejmy, szarmancki, potrafiący zapewnić sobie autorytet. Uważa, że tylko silni mają szansę przetrwać i tę ideę wciela w życie.

         Między tą dwójką szybko pojawia się też dodatkowy punkt zapalny – Jed, kochanka Ropera. To kolejna ciekawa postać. Początkowo, szczebiocząca o niczym i nie chcąca wiedzieć o ciemnych interesach Ropera, Jed irytowała mnie niepomiernie. Ale po odsłonięciu kolejnych paskudnych faktów z jej życia, zmieniłam zdanie. Jed jest w pewnym sensie ofiarą swoich rodziców, klasy z której się wywodzi i wyborów, jakich nie chciała dokonać, bo zawsze wolała dryfować niż świadomie pokierować swoim życiem.

         Do stylu pisania Carré’a trzeba się przyzwyczaić. Na początku panował lekki chaos – przeskoki w czasie, nawiązania do kairskiej przeszłości Jonathana, a wszystko to podlane sosem z anegdot i niezbyt istotnych szczegółów. I gdyby nie bohater, który od początku mnie zafrapował, rzuciłabym książkę w kąt, bo powieści szpiegowskie to trochę nie moja broszka. Później jednak wczułam się w akcję i styl pisania autora.

         Intryga przedstawiona w „Nocnym recepcjoniście” jest imponująca. Jeżeli liczycie, że Jonathan i Roper szybko staną naprzeciw siebie, no to niestety, trochę wody w rzece upłynie zanim tak się stanie. Przygotowanie agenta do akcji, budowanie jego nowego życiorysu robi wrażenie. Nic nie jest pozostawione przypadkowi. I, oczywiście, zajmuje sporo czasu. Drobne przycięcia w epizodach: kornwalijskim i kanadyjskim z pewnością nadałyby powieści większej dynamiki.

         I tutaj dochodzimy do kolejnego ważnego bohatera – Leonarda Burra.  Były oficer wywiadu, który rekrutował Pine’a, stoi na czele małej niezależnej agencji i ma obsesję na punkcie dopadnięcia Ropera. Ponadto wszędzie węszy spiski i nikomu nie ufa. I jak się okazuje – ma rację. Bo oprócz starcia Jonathana i Ropera, „Nocny recepcjonista” to opowieść o walce Burra ze skorumpowanym systemem. Wszyscy są umoczeni i czerpią korzyści z nielegalnych interesów prowadzonych przez ludzi pokroju Ropera. W książce pada wiele gorzkich słów o Anglii, a zwłaszcza tamtejszych wyższych sferach. Nie jest przypadkiem, że Roper wywodzi się właśnie z kasty uprzywilejowanych, a Burr z rodu wolnych tkaczy z Yorkshire. Czyli mamy też w „Nocnym recepcjoniście” temat walki klasowej w angielskim społeczeństwie.

Jak już wspominałam, autor jest znany z tego, że chętnie wplata w powieści autobiograficzne nawiązania. Dodatkowego smaczku całej sprawie nadaje fakt, że sam Le Carré odmówił przyjęcia tytułu szlacheckiego nadanego mu przez Elżbietę II. No cóż, chyba faktycznie nie ma o angielskich sferach wyższych najlepszego zdania.

„Nocny recepcjonista” ukazuje ciekawy moment w dziejach świata, stan pewnego zawieszenia, gdy to, co wydawało się niezmienne, nagle zniknęło i ludzie muszą odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Chodzi mi oczywiście o zakończenie zimnej wojny, które było prawdziwym trzęsieniem ziemi dla szpiegów i agencji wywiadowczych. Jeszcze do niedawna mieli jasno określony cel istnienia, a teraz muszą szybko zaadaptować się do nowych warunków. I adaptują się, a jakże. Tylko jestem pewna, że nie czynią to w taki sposób, jakiego oczekiwałoby społeczeństwo.

Nie ma już radzieckiego niedźwiedzia, z którym można by walczyć, w ojczyźnie za rogiem nie czai się żaden czerwony. Jednego dnia cały świat jest urządzony wedle ich życzeń, ci są dobrzy, ci źli. Następnego ranka budzą się i jest jakoś… no cóż, sam wiesz… (…) Nikt nie lubi próżni, no nie? (s. 299)

        

         „Nocny recepcjonista” Johna Le Carré’a to z pewnością gratka dla wszystkich fanów powieści szpiegowskich. Ale i mnie, raczej nie gustującej w tym gatunku, też się podobało. Początek był taki sobie, ale imponująca intryga i świetnie nakreśleni bohaterowie to główne zalety tej historii.

         PS. Do książki dołączono esej, w którym autor opisuje swoje doświadczenia związane z ekranizacjami jego dzieł.  To taka ciekawostka dla tych, którzy obejrzeli chociażby serial nakręcony na podstawie „Nocnego recepcjonisty” z Tomem Hiddlestonem w roli głównej.

Autor:  John Le Carré   

Tytuł:  „Nocny recepcjonista”

Tytuł oryginału: „The Night Manager”

Tłumaczenie: Paweł Korombel

Wydawnictwo: Sonia Draga

Liczba stron: 616

Data wydania: 2016