Mrok polskich legend – Witold Jabłoński „Popiel”


Dawno, dawno temu nad Morzem Sarmackim żył lud Antów. Ich przywódca doczekał się dwóch synów z wodną boginką – Lecha i Kraka. Gdy na ziemie Antów napadają najeźdźcy, ojciec wysyła synów w dalekie kraje, by wypełniło się ich przeznaczenie. Bracia różnili się od siebie jak ogień i woda, jak dzień i noc. Inne też były ścieżki, którymi podążali. Znaleźli sobie żony i królestwa, przyrzekając, że nigdy nie wystąpią przeciw sobie. Jednak Lech, który za siedzibę obrał sobie Kruszwicę, od początku podążał drogą mrocznych i krwawych ofiar. A ta skłonność jeszcze mocnej ujawniła się w jego synu, Popielu. Mrok i światło muszą ze sobą walczyć. Taka już ich natura.

Popiel Witolda Jabłońskiego to historia, która łączy legendy z pradziejów Polski w jedną opowieść, pełną mroku, zdrady i krwi. Czegoż bowiem w niej nie ma? Jest Lech, jest Krak i smok (czy też żmij), chociaż i wzmianki o pewnym sprytnym szewczyku nie zabraknie, jest Popiel i myszy, Baba Jaga, Wanda, co nie chciała Niemca, Madej i jego łoże tortur, Kościej i żywa woda, Piast Kołodziej i cudowni goście na postrzyżynach jego syna – i długo by jeszcze wymieniać. Do tego Jabłoński inspiruje się dziełami literackimi, z Baśnią nad baśniami Wojciecha Dzieduszyckiego na czele, ale też twórczością polskich romantyków, Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego i Stefana Żeromskiego. Połączenie tak wielu elementów udało się autorowi znakomicie – bo choć cegiełki są znane, to jednak historia została ułożona tak sprawnie, że wszystko się klei.
Głównym tematem Popiela Jabłoński uczynił walkę dobra ze złem, ciemności ze światłem, wydobywając na główny plan indoeuropejskie motywy (walka ze smokiem) bądź dopisując je, jeżeli zaszła taka potrzeba. To zresztą nadaje spójności całej historii, w jedno łącząc różne polskie legendy. A dodatkowo przenosząc je na wyższy poziom, poziom mitu. Historia zmagań bohaterów jest bowiem starą jak świat opowieścią, w której wszystko dąży do równowagi, umiera zimą i odradza się wiosną.

Przebrała się już chyba miarka nieprawości Popiela i Jagi, wyczerpała boska i ludzka cierpliwość. Myślę, że nawet mroczni władcy Nawii dość już mają poczynań wiedźmy i czarownika, skoro oboje nadużyli ich mocy, burząc przyrodzoną równowagę. Zostawią Jagę i Popiela samym sobie i nie zechcą ich bronić. Dobrze wiedzą, że nadmierny wzrost mrocznych sił wywołuje zdecydowany odzew ze strony jasności (s. 346).

Jabłoński przetwarza znane polskie legendy, przydając im mroku, okrucieństwa, oraz głęboko zanurzając w magicznej otoczce i słowiańskim folklorze. Nie mam nic przeciwko takiemu sposobowi opowiadania, zwłaszcza że baśnie ludowe zdecydowanie nie są historiami dla dzieci i nie jest to żadna nowość. Autor miał także kilka kapitalnych pomysłów – jak wprowadzenie Baby Jagi, metamorfozy Kraka czy Niemca, którego nie chciała Wanda. Ale zdarzyło mu się też przeszarżować, bo wątek Wandy, jej przyjaciółek i ich młodzieżowego slangu, kompletnie nie zgrywa się z resztą historii. Mam też mieszane uczucia co do sposobu opowiadania. Jabłoński wybrał gawędę (pierwotnie Popiel ukazał się w formie słuchowiska) i to odzwierciedliło się w narracji. Czasem brakuje mi w tej książce większej epickości, rozbudowania wątków, żeby mogły one wybrzmieć z większą siłą.
Najwięcej miejsca w Popielu zostało poświęcone postaciom z wieku bohaterów, który poprzedza przyjętą historię, ale ich losy splatają się z całym mnóstwem nadprzyrodzonych istot. Na pierwszy plan wysuwa się wodne plemię, Wiślanie, w którym roi się od rusałek i wodników. Ale są także skrzaty, olbrzymy czy ożywieńcy. I każdy ma swoją rolę do odegrania w tej historii.


Popiel Witolda Jabłońskiego to ciekawa wariacja na temat legend z pradziejów Polski i wydarzeń, które doprowadziły do powstania plemienia Polan. W wersji dla dorosłych, mrocznej, pełnej okrucieństwa, czarów, nadnaturalnych istot i zbrodni. Znane legendy autor łączy w jedną historię o walce dobra ze złem, światła z ciemnością, zimy z wiosną. Nie do końca spodobał mi się sposób narracji, ale jest tu tyle ciekawych pomysłów, że wybaczam pewne potknięcia.

Autor:  Witold Jabłoński                  
Tytuł: Popiel
Wydawnictwo: Genius Creations
Liczba stron: 378
Data wydania: 2020

Komentarze

  1. Radosna31 sierpnia 2020 00:24

    Ostatnio legendy słowiańskie i polskie stały się popularne.Książka zapowiada się ciekawie, twoja recenzja również zachęca, więc postaram się po nią za jakiś czas sięgnąć.


    Książki jak narkotyk

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zarzyczka31 sierpnia 2020 21:14

      Tak, słowiańskie motywy w modzie i bardzo mnie to cieszy :)

      Usuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Pożegnanie z braćmi Winchester – recenzja 15 sezonu „Supernatural”

  Po trzęsieniu ziemi i znakomitym finałowym odcinku czternastej serii przed braćmi Winchester stanął najpotężniejszy antagonista ze wszystkich. Walczyli już z aniołami, demonami, sekretnymi organizacjami i potężnymi istotami, ale teraz ich przeciwnikiem jest Bóg. A właściwie Chuck, który obraził się na swoje ulubione zabawki, kiedy nie zgodziły się tańczyć tak jak im zagra. On już wymyślił swoje idealne zakończenie i chce je dostać, nie zważając na koszty. Na dobry początek zesłał na Sama i Deana wszystkie dusze znajdujące się w piekle. A że łowcy przez lata swej działalności wysłali tam wiele z nich, to pałają one żądzą zemsty. Sam i Dean są mocno wkurzeni na Chucka, gdy staje się jasne, że cały czas byli marionetkami w jego rękach. Wolna wola o którą tak zaciekle walczyli, ponosząc ogromne koszty, okazała się nic niewartą mrzonką. Jak jednak walczyć z istotą wszechmocną i wszechwiedzącą? Jeżeli chcą uniknąć wymarzonego zakończenia Chucka, Sam i Dean będą musieli rozwiązać ten para
Czytaj więcej

Top 5 książek fantastycznych z motywem zimy

Obraz
Piękna, majestatyczna, magiczna, ale także groźna, przytłaczająca i śmiertelnie niebezpieczna. Zima ma bardzo bogatą symbolikę. W mitologiach, zgodnie z odwiecznym cyklem natury, postrzegano ją jako czas pustki, snu i śmierci. Martwa przyroda czekała uśpiona, by wiosną znów powrócić do życia. Krótkie dni, długie noce, zimno – te zagrożenia były jak najbardziej realne, ale ludzka wyobraźnia dodawała do tego dodatkowe strachy. Zimą lęgło się zło. W fantastyce motyw zimy pojawia się bardzo często. I nie chodzi tu tylko o porę roku, ale także o wykorzystanie jej symbolicznego znaczenia. Zapraszam na subiektywny wybór pięciu książek fantastycznych, w których motyw zimy odgrywa ważną rolę. C. S. Lewis Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa Gdy myślę o książkach związanych z zimą, pierwsze skojarzenie to pogrążona w zimowym śnie Narnia i Łucja podążająca za światłem latarni błyskającym w śnieżnym lesie. To także modelowe przedstawienie zimy jako czasu, gdy ziemią rządzi zło
Czytaj więcej

Strzeż się węża – H. P. Lovecraft, Zealia Bishop „Kopiec”

Obraz
Od jakiegoś czasu na polskim rynku pojawiają się coraz to nowe wydania dzieł H. P. Lovecrafta. I dobrze, bo to jeden z tych autorów, których bardzo lubię, więc mogę uzupełniać biblioteczkę. Kopiec wydany przez wydawnictwo C&T zawiera trzy opowiadania: tytułowy Kopiec (we wcześniejszych polskich tłumaczeniach – Wzgórze ), Klątwę Yiga oraz Sploty Meduzy . Wszystkie były efektem współpracy H. P. Lovecrafta z Zealią Bishop, która miała miejsce w latach 1927-1930. Cień z Providence miał poprawiać nadesłane przez autorkę teksty, skończyło się jednak na tym, że zmienił je tak gruntownie i obudował nawiązaniami do stworzonego przez siebie świata, iż sama Bishop uznała to za swoją pisarską porażkę. Bo w istocie trudno uznać, by cokolwiek w tych tekstach było jej pomysłem, są one tak bardzo lovecraftowskie . Wszystkie trzy teksty łączy jednak także coś innego – w każdym pojawia się motyw węża. Najmniej widoczny jest w Kopcu , ale absolutnie kluczowy dla pozostałych dwóch opowiadań.   Kl
Czytaj więcej

Życie ponad śmiercią. Siła ponad słabością. Podróż ponad celem. – Brandon Sanderson „Droga królów”

Obraz
Takich powieści jak „Droga królów” Brandona Sandersona dziś już się prawie nie wydaje. Pokaźna bryła, licząca niemal tysiąc stron i to w dodatku zadrukowanych dość drobną czcionką. Tak długie powieści (a nieraz i znacznie krótsze) wydawcy mają w zwyczaju dzielić na dwie części. Jednak nie w tym przypadku.          „Droga królów”, pierwszy tom cyklu „Archiwum Burzowego Światła” zaczyna się podwójnym prologiem. Rycerze postanawiają zdradzić jednego ze swoich braci, porzucić Ostrza i złamać przysięgę. 4500 lat później Szeth-syn-syn-Vallano, Kłamca z Shinovaru, zabija Gavilara Kholina, władcę Alethkaru. Z polecenia Parshendich, którzy właśnie zawarli z Gavilarem pokój. To nie mogło skończyć się inaczej, jak krwawą wojną. „Droga królów” koncentruje się na losach czterech postaci. Kaladin nosił niegdyś przydomek Burzą Błogosławiony. Zasłynął jako wojownik, choć ojciec pragnął, by przejął jego praktykę i został chirurgiem. Ale to dawne dzieje. Zdradzony i oszukany Kaladin jest ni
Czytaj więcej

Co poszło nie tak w serialu „Przeklęta” („Cursed”)

  Jeżeli czytacie mojego bloga, wiecie, że uwielbiam legendy arturiańskie i wszelkie wariacje na ich temat. Dlatego informację, że Netflix przygotowuje serial, którego główną bohaterką ma być Nimue i zaprezentuje odświeżoną wersję mitu, w której miecz wybiera królową, a nie króla, byłam zaintrygowana. Jednak po fali niepochlebnych recenzji, które pojawiły się tuż po premierze, mój zapał do oglądania znacznie osłabł. Ale że w grudniu nachodzi mnie na klimaty fantasy i baśniowe, a wybór nie jest aż tak duży, jak by się wydawało, postanowiłam dać szansę Przeklętej . Kim jest Nimue? Jak to zwykle w legendach arturiańskich bywa, odpowiedź na to pytanie nie jest ani prosta ani jednoznaczna. Najprościej byłoby odpowiedzieć, że różnie to bywa, ale najczęściej podkreślane są dwie rzeczy – związki z Merlinem i Excaliburem. Nimue bywa też nazywana Panią Jeziora albo Vivianą. Niekiedy przyjmuje się, że ona i Morgana to ta sama osoba. Niektórzy sugerują, że Pani Jeziora to nie imię, ale drui
Czytaj więcej