Gdy zabraknie słów zostaje tylko – „Cisza” Marcin Majchrzak (recenzja)

Grupka znajomych wybiera się na weekend w Bieszczady, z dala od dobrodziejstw cywilizacji. Ma to być detoks przede wszystkim od Internetu. Kto się wyłamie, tego telefon wyląduje w bajorze. Stojąca na odludziu chatka nie będzie jednak miejscem błogiego odpoczynku, a niewinne z pozoru zdarzenie rozpocznie łańcuch koszmaru.

Cisza Marcina Majchrzaka to zbiór dziewięciu albo dziesięciu opowiadań (zależy czy liczymy pierwsze i ostatnie jako całość, co wydaje mi się najbardziej sensowne), dość zróżnicowanych pod względem stylu i gatunku. Autor zabawił się trochę z kompozycją, dzieląc Ciszę na dwie części, które są prologiem i epilogiem opowiadanych historii. I ma to sens, ponieważ między pierwszym doświadczeniem bohatera, opisanym na początku, a ostatnim, są teksty wyjaśniające dlaczego słowa nie są adekwatne do opisywanych w zbiorze ludzkich przeżyć. A ich paleta jest bardzo bogata.

Tak jakby świat był monetą, której jedna strona jest zawsze biała, a druga czarna. Nie, świat jest raczej kością do gry w RPG, z dwudziestoma ścianami. Jedna jest czarna, jedna biała, a pozostałe upstrzone różnymi odcieniami szarości, wśród których znajdzie się miejsce dla każdej męty i każdego paladyna słusznej sprawy, których w tej bezkształtnej masie i tak wyjątkowo trudno od siebie odróżnić (Cisza I, s. 29).

Zaczyna się niczym w tanim horrorze od wypadu grupki przyjaciół w odludne miejsce poprzez teksty inspirowane twórczością klasyków literatury grozy (Ostatni kolejarz to hołd dla twórczości Stefana Grabińskiego, a Eksperyment profesora H. P. Lovecrafta), a kończy na opisywaniu przerażających aspektów ludzkiej natury (Miłość płonie). I najbardziej zaskakujące w tym zbiorze jest to, że przy tak różnej stylistyce tekstów Majchrzakowi udało się utrzymać spójność przekazu. Cisza to historie w których słowa niczego nie zmienią, są puste i pozbawione znaczenia. Wobec zła i tajemnic wykraczających poza zdolności ludzkiego umysłu, człowiek okazuje się bezradny. Współcześnie rozmowa zdaje się dla niektórych lekiem na wszystko. Ale są sprawy i wydarzenia wobec których właściwą reakcją pozostaje tylko cisza.

Bohaterowie opowiadań to zazwyczaj ludzie egzystujący gdzieś na obrzeżach społeczeństwa, które nie ma z nich wielkiego pożytku. Nie są wyjątkowi. Dróżnik zapomnianej stacji, sparaliżowany niepełnosprawny traktowany jak dziecko, kobieta która zaszła w ciążę w wyniku gwałtu. Niosą ze sobą bagaż traum, który nieraz popycha ich do irracjonalnych działań (Strach). Przewijającym się motywem jest też swoista pamięć miejsc, które przejmują coś z ludzi i wydarzeń z nimi związanych. Najsilniej wybrzmiewa to w Ostatnim kolejarzu, gdzie jest sednem całej fabuły, ale odgrywa też ważną rolę w Ciszy I i 118.

A wszystko to napisane w przyjemny dla czytelnika sposób, ale też momentami mocno metaforyczny i zahaczający o mity i baśnie. Kto z nas nie skojarzy chatki w głębi lasu i ostrzeżenia, by nie wychodzić z bezpiecznego miejsca po zmroku, gdyż na zewnątrz czai się niebezpieczeństwo, z baśniami z dzieciństwa? Albo starca sprzedającego pamiątki z mitycznym Charonem pobierającym opłaty za podróż duszy na drugą stronę?

Podobno pewien myśliciel powiedział kiedyś, że aby zwyciężyło zło, wystarczy bierność ludzi dobrych. Ona jednak wiedziała już, że aby zwyciężyło zło, nie trzeba absolutnie niczego. Zło zawsze zwycięża, już dawno to zrobiło. Jedno zło karmi drugie, to jak łańcuch pokarmowy (Transgresja, s. 66).

Cisza była dla mnie zaskoczeniem. To przyjemne, że wciąż istnieją książki, które potrafią zaskakiwać. To zbiór opowiadań, bardzo różnych, które jednak w przedziwny sposób łączą się ze sobą i tworzą spójną całość. Nie wiem, jak Majchrzakowi się to udało, ale jego osobliwa proza ma w sobie ten niewytłumaczalny, niepokojący pierwiastek. To świat w którym zło zatriumfowało, a słowa niczego już nie zmienią. 

Post powstał we współpracy z wydawnictwem Vesper.

Autor: Marcin Majchrzak

Tytuł: Cisza (Cisza I, Podróż służbowa, Miłość płonie, Transgresja, Antropologia stosowana, Eksperyment profesora, Ostatni kolejarz, 118, Strach, Cisza II)

Wydawnictwo: Vesper

Liczba stron: 179

Data wydania: 2022

Komentarze

  1. Agnieszka Kaniuk7 czerwca 2022 21:17

    Zazwyczaj sięgam po dłuższą formę wypowiedzi, ale skoro opowiadania tworzą spójną całość, to chętnie je poznam.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zarzyczka7 czerwca 2022 21:26

      Tu jest taka właśnie dość nietypowa forma, bo niby opowiadania to odrębne historie z innymi bohaterami, ale mimo to całość jest spójna.

      Usuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Tylko marzyciele mogą uratować światy – Laini Taylor „Muza Koszmarów”

Obraz
  Życie Lazlo i Sarai nigdy już nie będzie takie samo. Oboje muszą odkryć siebie na nowo, poznać swoje dary i możliwości oraz dokonać trudnych wyborów. Lazlo znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Będzie musiał zdecydować, co jest dla niego ważniejsze – życie ukochanej czy mieszkańców Szlochu? Oprócz wątków związanych ze Szlochem autorka wprowadza nową historię, opowiadającą o losach dwóch sióstr Kory i Novy, dorastających na peryferiach świata. Ich trudne życie wypełnione jest marzeniem o tym, że kiedyś, podobnie jak ich matka, zostaną wybrane do służby bojowej imperium. Marzenie o niezwykłej mocy, dzięki której można zasłużyć na ten zaszczyt, spełnia się, lecz nie w ten sposób, jakiego siostry oczekiwały. Muza Koszmarów Laini Taylor to drugi, po Marzycielu , tom dylogii Strange The Dreamer . I właściwie modelowy przykład, jak powinno się kontynuować fabułę. Pierwszy tom był wprowadzeniem do świata, pozwalał poznać bohaterów, drugi daje szerszą perspektywę i wypełnia luki w całe...
Czytaj więcej

Królowa zrodzona z rycerskich marzeń – Feliks W. Kres „Pani Dobrego Znaku” (recenzja)

Obraz
  Puszcza Bukowa to największa knieja Szereru i źródło gigantycznego bogactwa właścicieli wywodzących się ze starożytnego książęcego rodu K.B.I.. Po śmierci bezdzietnego księcia wybucha skandal, ponieważ okazuje się, że dziedziczką fortuny ma być niewolnica Ezena, którą kaprys pana podniósł do godności małżonki. Na domiar złego nie należy ona do gigantycznie drogich Pereł, lecz była wcześniej praczką. No i jest półkrwi Armektanką. Czegoś takiego Dartan z pewnością nie zniesie, a inne gałęzie rodu K.B.I. już szykują pozwy procesowe. Ezena, była niewolnica, nie ma szans na zwycięstwo w sądzie. Jej cel jest jednak zupełnie inny i odmieni oblicze Szereru. W umyśle – ludzkim, bo już nie kocim – tkwiła jakaś potrzeba cudowności. Gotah wiele razy się zastanawiał, dlaczego człowiek nie jest w stanie przyjąć świata takiego, jakim był: rządzącego się swoimi własnymi prawami, dość przecież cudownego, nawet bez latających kamieni i innych dziwów ( Pani Dobrego Znaku. Wieczne Cesarstwo , s. 5...
Czytaj więcej

Z bezmiaru eonów wypełzają – „Koszmary” H. P. Lovecraft, Hazel Heald

Obraz
Koszmary to zbiór pięciu opowiadań H. P. Lovecrafta napisanych we współpracy z Hazel Heald. Cień z Providence zajmował się nie tylko pisaniem własnych tekstów, ale i poprawianiem dzieł innych. Jedną z jego klientek w 1932 roku została Hazel Heald, a opowiadania zawarte w tym tomie są efektem ich współpracy. Tyle że H. P. Lovecraft tak przerobił teksty (a kto wie, może i napisał niemal w całości), iż nie wygląda na to, aby Heald miała na nie większy wpływ. O ile w opisywanym na blogu Kopcu (recenzję znajdziecie TUTAJ ) przynajmniej w jednym przypadku zastanawiałam się nad wpływem Zealii Bishop, tutaj gdybym nie wiedziała, że opowiadania powstały we współpracy z inną osobą, nie przyszłoby mi to do głowy. Zbiór zawiera pięć tekstów – Człowiek z kamienia , Koszmar w muzeum , Skrzydlata śmierć , Z bezmiaru eonów i Koszmar na cmentarzu . Są to opowiadania korzystające z typowych dla Lovecrafta środków wyrazu i chwytów fabularnych. Czyta się świetnie, mają ten typowy dla niego nastrój n...
Czytaj więcej

Tylko metal ocali świat – Grady Hendrix „Sprzedaliśmy dusze” („We Sold Our Souls ”)

Obraz
Kris Pulaski ma czterdzieści siedem lat i poczucie, że jej życie już się skończyło. Nędzną pracę udało jej się zdobyć tylko dzięki znajomościom brata. A przecież miało być zupełnie inaczej. Kiedyś Kris grała w metalowym zespole Dürt Würk, który stał u progu wielkiej kariery. I to właśnie w noc podpisywania kontraktu mającego wynieść ich na szczyt, wszystko się posypało. Kris niewiele pamięta z tamtych wydarzeń. Pogodziła się z losem, chodzi na terapię i łyka tabletki. Jednak gdy pewnego dnia zauważa plakaty reklamujące trasę koncertową jedynego członka Dürt Würk, który zrobił oszałamiającą karierę, Terry’ego Hunta, budzi się w niej gniew. Porzuca dotychczasowe życie, by odwiedzić pozostałych członków zespołu i dowiedzieć się, co tak naprawdę wydarzyło się przed laty. Sprzedaliśmy dusze Grady’ego Hendrixa to książka, która łączy w sobie elementy grozy z powieścią społeczno-psychologiczną. Autor stara się sportretować stan amerykańskiego społeczeństwa. Postawiona przez niego diagnoza ...
Czytaj więcej

Los jest nieubłagany – Bernard Cornwell „Excalibur”

Obraz
Nadeszło lato krwi i zemsty. Zdrada Lancelota i Ginewry boleśnie dotknęła Artura, który bezwzględnie stłumił rebelię fałszywego przyjaciela i uwięził niewierną żonę. Nie ma jednak czasu na rozpamiętywanie przeszłości, gdyż saksońscy wodzowie postanowili zakopać topór wojenny i wspólnie zaatakować Brytów. Dawni sojusznicy Artura, obecnie wyznający chrześcijaństwo, nie chcą udzielić pomocy poganom. Tymczasem Merlin i Nimue realizują własny plan. Zgromadzili wszystkie Skarby Brytanii i zamierzają przeprowadzić rytuał przywołania bogów, nie oglądając się na koszty. Stopniowo zaczyna się uwidaczniać rozdźwięk między nimi. Nimue coraz bardziej pogrąża się w szaleństwie i żadna cena nie wydaje się jej zbyt wysoka do zapłacenia. Excalibur to trzecia i ostatnia część Trylogii arturiańskiej Bernarda Cornwella, utrzymana w stylu, jaki znamy z poprzednich tomów. Narratorem jest zbliżający się do kresu życia mnich Derfel, który kiedyś był rycerzem walczącym u boku Artura . Pozwoliło to...
Czytaj więcej