Kiedy szczęście jest obowiązkiem – Aldous Huxley „Nowy wspaniały świat” (recenzja)

Rok 2541, 632 rok ery Forda. Ludzkość osiągnęła stan szczęśliwości i stabilności. Republika Świata zarządzana jest przez Zarządców Świata, którzy dbają o to, aby obecny stan rzeczy został zachowany, a jednostki odstające od reszty wyeliminowane. Społeczeństwo zrezygnowało z wszelkich więzi rodzinnych i uczuciowych, każdy należy do każdego. Dzieci rodzą się w wyniku sztucznego zapłodnienia i klonowania, a jeszcze przed urodzeniem są przygotowywane do roli, jaką będą pełnić w systemie kastowym. Na najwyższym szczeblu znajdują się alfy, które mają pewną samodzielność w podejmowaniu decyzji, najniżej epsilony. Już na etapie płodowym uszkadza im się mózg, wszak inteligencja nie jest im do niczego potrzebna, a wręcz może zaszkodzić. Każdej z kast od najmłodszych lat wpajane jest przekonanie o tym, że jej grupa jest najlepsza, a także niechęć do nawiązywania relacji oraz samotnego spędzania czasu. Ludzie są nastawieni na seks, prymitywne rozrywki i konsumpcjonizm. Jeżeli z jakiegoś powodu czują się źle, cudownym remedium na wszystko jest narkotyk zwany somą. Świat idealny? A może jednak wcale nie.

Nowy wspaniały świat Aldousa Huxley’a to jedna z najbardziej znanych antyutopii, która ukazała się w 1932 roku, ale nie czuć w niej upływu lat. Pisarz postanowił przedstawić wizję świata o którym niektórzy marzą – pozbawionego wojen, gwałtownych ludzkich namiętności, strajków i rewolucji wynikających z niezadowolenia ze swojego miejsca w systemie społecznym. Tyle że Huxley słusznie założył iż coś takiego niespecjalnie współgra z ludzką naturą. Dla idei nowego wspaniałego świata poświęcono więzi rodzinne, kulturę, sztukę, indywidualizm, religię, a nawet naukę.

A dziś świat jest stabilny. Ludzie są szczęśliwi; otrzymują wszystko, czego zapragną, a nigdy nie pragną czegoś, czego nie mogą otrzymać. Są zamożni, bezpieczni, zawsze zdrowi; nie boją się śmierci; żyją w stanie błogiej niewiedzy o namiętnościach i starości; nie prześladują ich matki i ojcowie; nie mają żon, dzieci, kochanków ani kochanek, budzących silne uczucia; są tak uwarunkowani, że praktycznie nie są w stanie postępować inaczej, niż powinni. A jeżeli coś nie gra, pozostaje soma, którą pan, panie Dzikus, wyrzuca przez okno w imię wolności (s. 212).

Huxley bardzo trafnie ukazuje, jak łatwo można dzięki manipulacjom psychologicznym i podświadomym perswazjom kształtować umysły, zwłaszcza dzieci, które są na to najbardziej podatne. Świetnym narzędziem do walki o rząd dusz jest propaganda sączona przez media pozostające pod całkowitą kontrolą władców świata. Obecnie, w świecie Internetu i mediów społecznościowych, te zagrożenia uległy maksymalizacji, prowadząc do wojny informacyjnej.

Głównymi bohaterami powieści są Bernard Marks, alfa i John, Dzikus wychowany w rezerwacie. Choć Bernard teoretycznie znajduje się na szczycie drabinki społecznej, krążą plotki o tym, że nastąpił błąd w procesie warunkowania, ponieważ nie jest wysoki i dobrze zbudowany jak inne alfy. To sprawia, że jest odmieńcem podobnie jak John. Mieszka on w rezerwacie, gdzie ludzie hołdują dawnym zwyczajom, mają rodziny i czczą bogów. Jednak John i jego matka są obcy, przybyli z Tamtego Świata. Chłopiec zawsze jest więc odpychany. Jego sytuację pogarsza zachowanie matki, która wyznaje zasadę każdy jest dla każdego, co jest nie do zaakceptowania dla kobiet w rezerwacie. Obaj bohaterowie są zatem indywidualistami, a to w świecie Huxleya największy grzech.

Nie ma potworniejszego przestępstwa nad nietypowe zachowanie. Morderstwo oznacza śmierć tylko jednostki, a czymże w końcu jest jednostka? (…) Możemy stworzyć nową bez najmniejszego wysiłku, możemy ich stworzyć dowolnie wiele. Nietypowość zagraża czemuś więcej niż tylko życiu jednostki; ona godzi w Społeczeństwo samo (s. 142-143).

W kontrze do nich stoi postać Leniny Crowne, bety, idealnej przedstawicielki swojego społeczeństwa. Lenina zachowuje się tak, jak powinna. Jej myśli i mowa są często bezmyślnym powtarzaniem propagandowych haseł. A jeżeli jest jej smuto albo źle, leczy się somą.

Nie przypadkiem jest, że bohaterowie noszą nazwiska związane z ideologami komunizmu – Marksem i Leninem. Huxley pokazuje bowiem świat jaki komuniści chcieli budować. Bez rodzin, religii, dla wszystkich to samo. W imię tego i wskutek podejmowanych przez nich eksperymentów społecznych zginęły miliony ludzi, ale jednostka nie miała znaczenia w tym systemie. Podobnie jak w antyutopii Huxley’a. Gdy Zarządcy Świata zdecydowali, że należy ograniczyć populację i to o cały miliard, wywołano sztuczną klęskę głodu, co przypomina Wielki Głód na Ukrainie spowodowany polityką komunistów.

Nowy wspaniały świat Aldousa Huxley’a to ostrzeżenie, które wciąż jest aktualne. Wolność jednostki i jej prawa są ciągle zagrożone, a dzięki rozwojowi Internetu i mediów społecznościowych manipulacja opiniami ludzi coraz łatwiejsza.

Książka przeczytana w ramach akcji czytelniczej #TRYSCIFI – szczegóły w zakładce Wyzwania.

Autor: Aldous Huxley

Tytuł: Nowy wspaniały świat  

Tytuł oryginalny: Brave New World

Tłumaczenie: Bogdan Baran

Wydawnictwo: Muza

Liczba stron: 255

Data wydania: 2021


Komentarze

  1. Agnieszka Kaniuk30 czerwca 2022 21:22

    Nie odnajduje się niestety w takich klimatach czytelniczych.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zarzyczka30 czerwca 2022 22:16

      U mnie w związku z Tryscifi w ostatnich dwóch miesiącach było sporo science fiction.

      Usuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Tylko marzyciele mogą uratować światy – Laini Taylor „Muza Koszmarów”

Obraz
  Życie Lazlo i Sarai nigdy już nie będzie takie samo. Oboje muszą odkryć siebie na nowo, poznać swoje dary i możliwości oraz dokonać trudnych wyborów. Lazlo znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Będzie musiał zdecydować, co jest dla niego ważniejsze – życie ukochanej czy mieszkańców Szlochu? Oprócz wątków związanych ze Szlochem autorka wprowadza nową historię, opowiadającą o losach dwóch sióstr Kory i Novy, dorastających na peryferiach świata. Ich trudne życie wypełnione jest marzeniem o tym, że kiedyś, podobnie jak ich matka, zostaną wybrane do służby bojowej imperium. Marzenie o niezwykłej mocy, dzięki której można zasłużyć na ten zaszczyt, spełnia się, lecz nie w ten sposób, jakiego siostry oczekiwały. Muza Koszmarów Laini Taylor to drugi, po Marzycielu , tom dylogii Strange The Dreamer . I właściwie modelowy przykład, jak powinno się kontynuować fabułę. Pierwszy tom był wprowadzeniem do świata, pozwalał poznać bohaterów, drugi daje szerszą perspektywę i wypełnia luki w całe...
Czytaj więcej

Z bezmiaru eonów wypełzają – „Koszmary” H. P. Lovecraft, Hazel Heald

Obraz
Koszmary to zbiór pięciu opowiadań H. P. Lovecrafta napisanych we współpracy z Hazel Heald. Cień z Providence zajmował się nie tylko pisaniem własnych tekstów, ale i poprawianiem dzieł innych. Jedną z jego klientek w 1932 roku została Hazel Heald, a opowiadania zawarte w tym tomie są efektem ich współpracy. Tyle że H. P. Lovecraft tak przerobił teksty (a kto wie, może i napisał niemal w całości), iż nie wygląda na to, aby Heald miała na nie większy wpływ. O ile w opisywanym na blogu Kopcu (recenzję znajdziecie TUTAJ ) przynajmniej w jednym przypadku zastanawiałam się nad wpływem Zealii Bishop, tutaj gdybym nie wiedziała, że opowiadania powstały we współpracy z inną osobą, nie przyszłoby mi to do głowy. Zbiór zawiera pięć tekstów – Człowiek z kamienia , Koszmar w muzeum , Skrzydlata śmierć , Z bezmiaru eonów i Koszmar na cmentarzu . Są to opowiadania korzystające z typowych dla Lovecrafta środków wyrazu i chwytów fabularnych. Czyta się świetnie, mają ten typowy dla niego nastrój n...
Czytaj więcej

Królowa zrodzona z rycerskich marzeń – Feliks W. Kres „Pani Dobrego Znaku” (recenzja)

Obraz
  Puszcza Bukowa to największa knieja Szereru i źródło gigantycznego bogactwa właścicieli wywodzących się ze starożytnego książęcego rodu K.B.I.. Po śmierci bezdzietnego księcia wybucha skandal, ponieważ okazuje się, że dziedziczką fortuny ma być niewolnica Ezena, którą kaprys pana podniósł do godności małżonki. Na domiar złego nie należy ona do gigantycznie drogich Pereł, lecz była wcześniej praczką. No i jest półkrwi Armektanką. Czegoś takiego Dartan z pewnością nie zniesie, a inne gałęzie rodu K.B.I. już szykują pozwy procesowe. Ezena, była niewolnica, nie ma szans na zwycięstwo w sądzie. Jej cel jest jednak zupełnie inny i odmieni oblicze Szereru. W umyśle – ludzkim, bo już nie kocim – tkwiła jakaś potrzeba cudowności. Gotah wiele razy się zastanawiał, dlaczego człowiek nie jest w stanie przyjąć świata takiego, jakim był: rządzącego się swoimi własnymi prawami, dość przecież cudownego, nawet bez latających kamieni i innych dziwów ( Pani Dobrego Znaku. Wieczne Cesarstwo , s. 5...
Czytaj więcej

Tylko metal ocali świat – Grady Hendrix „Sprzedaliśmy dusze” („We Sold Our Souls ”)

Obraz
Kris Pulaski ma czterdzieści siedem lat i poczucie, że jej życie już się skończyło. Nędzną pracę udało jej się zdobyć tylko dzięki znajomościom brata. A przecież miało być zupełnie inaczej. Kiedyś Kris grała w metalowym zespole Dürt Würk, który stał u progu wielkiej kariery. I to właśnie w noc podpisywania kontraktu mającego wynieść ich na szczyt, wszystko się posypało. Kris niewiele pamięta z tamtych wydarzeń. Pogodziła się z losem, chodzi na terapię i łyka tabletki. Jednak gdy pewnego dnia zauważa plakaty reklamujące trasę koncertową jedynego członka Dürt Würk, który zrobił oszałamiającą karierę, Terry’ego Hunta, budzi się w niej gniew. Porzuca dotychczasowe życie, by odwiedzić pozostałych członków zespołu i dowiedzieć się, co tak naprawdę wydarzyło się przed laty. Sprzedaliśmy dusze Grady’ego Hendrixa to książka, która łączy w sobie elementy grozy z powieścią społeczno-psychologiczną. Autor stara się sportretować stan amerykańskiego społeczeństwa. Postawiona przez niego diagnoza ...
Czytaj więcej

Los jest nieubłagany – Bernard Cornwell „Excalibur”

Obraz
Nadeszło lato krwi i zemsty. Zdrada Lancelota i Ginewry boleśnie dotknęła Artura, który bezwzględnie stłumił rebelię fałszywego przyjaciela i uwięził niewierną żonę. Nie ma jednak czasu na rozpamiętywanie przeszłości, gdyż saksońscy wodzowie postanowili zakopać topór wojenny i wspólnie zaatakować Brytów. Dawni sojusznicy Artura, obecnie wyznający chrześcijaństwo, nie chcą udzielić pomocy poganom. Tymczasem Merlin i Nimue realizują własny plan. Zgromadzili wszystkie Skarby Brytanii i zamierzają przeprowadzić rytuał przywołania bogów, nie oglądając się na koszty. Stopniowo zaczyna się uwidaczniać rozdźwięk między nimi. Nimue coraz bardziej pogrąża się w szaleństwie i żadna cena nie wydaje się jej zbyt wysoka do zapłacenia. Excalibur to trzecia i ostatnia część Trylogii arturiańskiej Bernarda Cornwella, utrzymana w stylu, jaki znamy z poprzednich tomów. Narratorem jest zbliżający się do kresu życia mnich Derfel, który kiedyś był rycerzem walczącym u boku Artura . Pozwoliło to...
Czytaj więcej