Stare baśnie opowiedziane na nowo – John Gardner „Szalona pani. Królewski goniec” (recenzja)

Szalona pani i Królewski goniec to dwa opowiadania, do których bardziej pasuje określenie baśnie czy dawne opowieści napisane przez Johna Gardnera w postmodernistycznym stylu. Nakładanie na klasyczne historie i archetypy zupełnie nowych warstw jest kluczem do ich odczytania.

Szalona pani to wariacja na temat klasycznej baśni przedstawiana z punktu widzenia trzech postaci typowych dla tego gatunku. Tytułowej szalonej królowej Luizy, która w zależności od nastroju jest najpiękniejszą kobietą na świecie lub ropuchą. Jej męża, dzielnego króla Grzegorza mającego problemy ze swoim błaznem oraz Muriel, królewny, która kiedyś była biedna i nosiła imię Tania. Jednak skoro królowa twierdzi, że to nieprawda, kim ona jest, by temu zaprzeczać?

Królewski goniec to jeszcze dziwniejszy utwór w którym stary marynarz opowiada historię wielkiej mistyfikacji związanej z jego przypadkowym udziałem w wyprawie statku wielorybniczego. Jednak kapitan Dirge wcale nie szuka czegoś tak oczywistego, jego celem są Znikające Wyspy i własny cień.

Są prawdy i prawdy – powiada surowo. – Jeśli opowieść wydaje się być pozbawiona sensu, trzeba szukać głębiej, ot i cała tajemnica! (Królewski goniec, s. 126).

Wspólną cechą obu utworów oprócz nawiązywania do znanych historii, w przypadku Szalonej pani są to baśnie i romanse rycerskie, a w Królewskim gońcu przede wszystkim Moby Dick Hermana Melville’a i Opowieść Artura Gordona Pyma z Nantucket E. A. Poe’go, są ciągłe zmiany rzeczywistości. Nie ma nic stałego, jest ona płynna, faluje. Królowa Luiza zmienia nie tylko postać, ale i losy innych ludzi jak Tanii nagle przemianowanej na królewnę. Jeszcze wyraźniejsze jest to w Królewskim gońcu, który nawiązuje do sztuczek czarnoksięskich i popisów brzuchomówców, a główny bohater jest urodzonym łgarzem, raz po raz zmieniającym swoją historię. I to jest cecha opowieści Gardnera, który zaczyna jedną fabułę, by po chwili zabawić się z czytelnikiem i przedstawić mu coś zupełnie innego. Metamorfozy dawnych opowieści są kluczem pisarskim tych tekstów. Stare zwyczaje to najlepsze zwyczaje – mówią królowie w Szalonej pani, po czym na poparcie swojej tezy rezygnują ze zdobyczy nowoczesnej techniki – mieczy, kopii i katapult – na rzecz maczug nabijanych wielkimi kolcami. Luiza jest szalona, ale to ona powstrzymuje bezsensowną rzeź między wojskami dwóch królów, przyprawiając męża o rozpacz.

Do tekstów nieubłaganie przenika duch nowych czasów. Dawni przyjaciele Tanii, którzy też chcą zostać królewnami i królewiczami, postanawiają wzniecić rewolucję. W Królewskim gońcu John Gardner przerywa opowieść, by przekazać czytelnikowi własne odautorskie notatki.

Istniejesz ty, drogi czytelniku, istnieję i ja, John Gardner, człowiek, który z pomocą Poe’go, Melville’a  wielu innych napisał tę książkę. Ta książka zaś nie jest dziecięcą zabawką, choć piszę ją bardziej niż kiedykolwiek dręczony wątpliwościami. Nie jest zabawką, a dziwnym, chwiejnym posągiem, kolażem, hymnem na cześć literatury i życia, rzeźbą plenerową, grobową kryptą (Królewski goniec, s. 248).  

Czy warto przeczytać? To zależy. Dla mnie szukanie tych opowieści w opowieści było niezłą zabawą, choć nie łudzę się, że wyłapałam wszystkie nawiązania Gardnera. Ale to przykład utworu w którym bardziej niż co, interesuje mnie jak to zostało napisane.

Autor: John Gardner

Tytuł: Szalona Pani. Królewski goniec  

Tytuł oryginalny: The King’s Indian: stories & tales

Tłumaczenie: Julita Wroniak

Wydawnictwo: Czytelnik  

Liczba stron: 257

Data wydania: 1982

Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Tylko marzyciele mogą uratować światy – Laini Taylor „Muza Koszmarów”

Obraz
  Życie Lazlo i Sarai nigdy już nie będzie takie samo. Oboje muszą odkryć siebie na nowo, poznać swoje dary i możliwości oraz dokonać trudnych wyborów. Lazlo znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Będzie musiał zdecydować, co jest dla niego ważniejsze – życie ukochanej czy mieszkańców Szlochu? Oprócz wątków związanych ze Szlochem autorka wprowadza nową historię, opowiadającą o losach dwóch sióstr Kory i Novy, dorastających na peryferiach świata. Ich trudne życie wypełnione jest marzeniem o tym, że kiedyś, podobnie jak ich matka, zostaną wybrane do służby bojowej imperium. Marzenie o niezwykłej mocy, dzięki której można zasłużyć na ten zaszczyt, spełnia się, lecz nie w ten sposób, jakiego siostry oczekiwały. Muza Koszmarów Laini Taylor to drugi, po Marzycielu , tom dylogii Strange The Dreamer . I właściwie modelowy przykład, jak powinno się kontynuować fabułę. Pierwszy tom był wprowadzeniem do świata, pozwalał poznać bohaterów, drugi daje szerszą perspektywę i wypełnia luki w całe...
Czytaj więcej

Królowa zrodzona z rycerskich marzeń – Feliks W. Kres „Pani Dobrego Znaku” (recenzja)

Obraz
  Puszcza Bukowa to największa knieja Szereru i źródło gigantycznego bogactwa właścicieli wywodzących się ze starożytnego książęcego rodu K.B.I.. Po śmierci bezdzietnego księcia wybucha skandal, ponieważ okazuje się, że dziedziczką fortuny ma być niewolnica Ezena, którą kaprys pana podniósł do godności małżonki. Na domiar złego nie należy ona do gigantycznie drogich Pereł, lecz była wcześniej praczką. No i jest półkrwi Armektanką. Czegoś takiego Dartan z pewnością nie zniesie, a inne gałęzie rodu K.B.I. już szykują pozwy procesowe. Ezena, była niewolnica, nie ma szans na zwycięstwo w sądzie. Jej cel jest jednak zupełnie inny i odmieni oblicze Szereru. W umyśle – ludzkim, bo już nie kocim – tkwiła jakaś potrzeba cudowności. Gotah wiele razy się zastanawiał, dlaczego człowiek nie jest w stanie przyjąć świata takiego, jakim był: rządzącego się swoimi własnymi prawami, dość przecież cudownego, nawet bez latających kamieni i innych dziwów ( Pani Dobrego Znaku. Wieczne Cesarstwo , s. 5...
Czytaj więcej

Z bezmiaru eonów wypełzają – „Koszmary” H. P. Lovecraft, Hazel Heald

Obraz
Koszmary to zbiór pięciu opowiadań H. P. Lovecrafta napisanych we współpracy z Hazel Heald. Cień z Providence zajmował się nie tylko pisaniem własnych tekstów, ale i poprawianiem dzieł innych. Jedną z jego klientek w 1932 roku została Hazel Heald, a opowiadania zawarte w tym tomie są efektem ich współpracy. Tyle że H. P. Lovecraft tak przerobił teksty (a kto wie, może i napisał niemal w całości), iż nie wygląda na to, aby Heald miała na nie większy wpływ. O ile w opisywanym na blogu Kopcu (recenzję znajdziecie TUTAJ ) przynajmniej w jednym przypadku zastanawiałam się nad wpływem Zealii Bishop, tutaj gdybym nie wiedziała, że opowiadania powstały we współpracy z inną osobą, nie przyszłoby mi to do głowy. Zbiór zawiera pięć tekstów – Człowiek z kamienia , Koszmar w muzeum , Skrzydlata śmierć , Z bezmiaru eonów i Koszmar na cmentarzu . Są to opowiadania korzystające z typowych dla Lovecrafta środków wyrazu i chwytów fabularnych. Czyta się świetnie, mają ten typowy dla niego nastrój n...
Czytaj więcej

Tylko metal ocali świat – Grady Hendrix „Sprzedaliśmy dusze” („We Sold Our Souls ”)

Obraz
Kris Pulaski ma czterdzieści siedem lat i poczucie, że jej życie już się skończyło. Nędzną pracę udało jej się zdobyć tylko dzięki znajomościom brata. A przecież miało być zupełnie inaczej. Kiedyś Kris grała w metalowym zespole Dürt Würk, który stał u progu wielkiej kariery. I to właśnie w noc podpisywania kontraktu mającego wynieść ich na szczyt, wszystko się posypało. Kris niewiele pamięta z tamtych wydarzeń. Pogodziła się z losem, chodzi na terapię i łyka tabletki. Jednak gdy pewnego dnia zauważa plakaty reklamujące trasę koncertową jedynego członka Dürt Würk, który zrobił oszałamiającą karierę, Terry’ego Hunta, budzi się w niej gniew. Porzuca dotychczasowe życie, by odwiedzić pozostałych członków zespołu i dowiedzieć się, co tak naprawdę wydarzyło się przed laty. Sprzedaliśmy dusze Grady’ego Hendrixa to książka, która łączy w sobie elementy grozy z powieścią społeczno-psychologiczną. Autor stara się sportretować stan amerykańskiego społeczeństwa. Postawiona przez niego diagnoza ...
Czytaj więcej

Los jest nieubłagany – Bernard Cornwell „Excalibur”

Obraz
Nadeszło lato krwi i zemsty. Zdrada Lancelota i Ginewry boleśnie dotknęła Artura, który bezwzględnie stłumił rebelię fałszywego przyjaciela i uwięził niewierną żonę. Nie ma jednak czasu na rozpamiętywanie przeszłości, gdyż saksońscy wodzowie postanowili zakopać topór wojenny i wspólnie zaatakować Brytów. Dawni sojusznicy Artura, obecnie wyznający chrześcijaństwo, nie chcą udzielić pomocy poganom. Tymczasem Merlin i Nimue realizują własny plan. Zgromadzili wszystkie Skarby Brytanii i zamierzają przeprowadzić rytuał przywołania bogów, nie oglądając się na koszty. Stopniowo zaczyna się uwidaczniać rozdźwięk między nimi. Nimue coraz bardziej pogrąża się w szaleństwie i żadna cena nie wydaje się jej zbyt wysoka do zapłacenia. Excalibur to trzecia i ostatnia część Trylogii arturiańskiej Bernarda Cornwella, utrzymana w stylu, jaki znamy z poprzednich tomów. Narratorem jest zbliżający się do kresu życia mnich Derfel, który kiedyś był rycerzem walczącym u boku Artura . Pozwoliło to...
Czytaj więcej